Wolność jest jednym z tematów, który bardzo często pojawia się w literaturze. Motyw literacki jest fundamentem każdego dzieła i najmniejszą jednostką świata przedstawionego. Wśród motywów literackich wyróżniamy ich trzy podstawowe rodzaje: motyw dynamiczny, motyw statyczny oraz motyw obiegowy.
Motyw wolności w mitologii – “Mit o Dedalu i Ikarze”
Mimo, że wolność, czyli możliwość działania zgodnie ze swoimi własnymi przekonaniami, jest czymś bardzo pożądanym, taki brak ograniczeń czasem może okazać się jednak tragiczny w skutkach. Przykładem zachłyśnięcia się wolnością jest historia młodego, nierozważnego Ikara, który nie potrafił mądrze rozporządzać tym cennym darem. Dramat rozpoczął się, gdy jego ojciec, ceniony architekt o imieniu Dedal, padł ofiarą oszustwa. Po wykonaniu zleconej mu pracy na dworze króla Minosa, wraz ze swoim synem został uwięziony na wyspie. Mężczyzna nie poddał się jednak, dzięki swojemu ogromnemu talentowi udało mu się skonstruować skrzydła – przepustkę do odzyskania utraconej wolności. Mimo wyraźnych ostrzeżeń ojca, by nie wznosić się zbyt wysoko – z tego powodu, że mogłoby skończyć się to rozpuszczeniem konstrukcji ani zbyt nisko, co z kolei skutkowałoby namoknięciem skrzydeł, przez co stałyby się one zbyt ciężkie, by unosić się w górę. Ikar nie posłuchał mądrych rad swojego rodzica i wzbił się w stronę słońca. Gorące powietrze rozpuściło wosk, którym zlepione były pióra. Chłopiec chwilę nierozwagi przypłacił życiem.
Adam i Ewa – wolność i grzech pierworodny
Kolejnym przykładem, ukazującym ciemną stronę całkowitej wolności, jest opowiedziana w Biblii przypowieść o grzechu pierworodnym. Bóg obdarzył ludzi wolną wolą, darem całkowitego decydowania o sobie i swoich czynach. Oprócz tego pozostawił im również drogowskaz postępowania moralnego, jakim jest dekalog. Adam i Ewa dostali zakaz, którego przestrzeganie zależało jedynie od ich woli, ponieważ oprócz zasad posiadali również wolność wyboru. W tym wypadku również nierozsądne gospodarowanie wolnością przyniosło negatywne skutki.
Tęsknota za wolnością w czasach wojny
Motyw wolności to bardzo często poruszany temat również w kontekście wojny. Takim przykładem jest wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Wolność, do stęsknionego za utraconą wolnością człowieka. Autor przekonuje, że zniewolenie może być początkiem drogi do wolności, a ważniejsza od wolności w sferze fizycznej jest siła i wolność ducha, której nikt nie jest w stanie nam odebrać.
