Czerwiec to Pride Mouth, czyli Miesiąc Dumy – coroczne święto społeczności LGBTQ. Niestety nadal wielu ludzi uważa, że jest to nowe, nieznane wcześniej zjawisko. Dlatego warto wiedzieć, którzy wielcy polscy pisarze byli nieheteronormatywni.
Zachowania nieheteronormatywne nie są niczym nowym. Związki dwóch mężczyzn lub dwóch kobiet istniały już w starożytności. Niestety przez wieki homoseksualizm był ukrywany, potępiany i stygmatyzowany. Odmienną orientację seksualną uznawano za chorobę psychiczną i zboczenie. Ludzie nieheteronormatywni musieli się ukrywać, często cierpieli z tego powodu.
Mimo zmian w podejściu do homoseksualizmu, w Polsce nadal rzadko mówi się o odmiennej orientacji seksualnej twórców literackich. Na przełomie XIX i XX wieku temat ten był zakazany. Nie pisano wprost o homoseksualizmie, a jeśli takie wątki pojawiały się w prozie, dziennikach czy listach, były szyfrowane. Nieheteronormatywni często musieli się ukrywać.
Homoseksualna Matka Polka
Jej relacja z Marią Dulębianką – malarką jeszcze kilka lat temu wzbudzała sporo emocji. Jedni przekonywali, że Konopnicka z pewnością nie mogła być homoseksualistką, inni mówili, że nie ma to znaczenia. Wątpliwości pojawiają się głównie dlatego, że nic nie wiemy o ich życiu erotycznym. Czy jednak bardzo młoda kobieta poświęciła by swoje życie dla osoby dużo starszej, gdyby ta była tylko przyjaciółką? Nie wydaje mi się.
Nie wiadomo, kiedy kobiety spotkały się po raz pierwszy. Przypuszcza się, że nastąpiło to najpóźniej w 1886 roku, a trzy lata później nazwisko malarki pojawia się w liście Konopnickiej. Od tego czasu kobiety stały się nierozłączne. Razem podróżowały, następnie razem zamieszkały, razem dzieliły obowiązkami. Myślę, że darzyły się miłością.
Piotr Odmieniec Włast, czyli Maria Komornicka
Piotr Odmieniec Włast to jeden z najważniejszych pisarzy okresu Młodej Polski. Jest to postać o tyle niezwykła, że swoje największe dzieło opublikowała będąc kobietą. Mowa tu oczywiście o Forpocztach – jednego z najważniejszych manifestów zapowiadających przyjście nowej ery i o Marii Komornickiej.
Piotr funkcjonował jako kobieta przez ponad 30 lat swojego życia i to wtedy odniósł największe sukcesy pisarskie. W 1898 roku poślubił nawet Jana Lemańskiego. Nie było to małżeństwo udane. Ich związek był właściwie skandaliczny – doszło nawet do strzelaniny z zazdrości.
Najważniejszą datą w życiu Własta był rok 1907. To właśnie wtedy postanowił przyjąć swą męską tożsamość. Miało to miejsce w poznańskim hotelu Bazar, w trakcie podróży z matką do Kołobrzegu. Piotr spalił wszystkie kobiece ubrania, obciął włosy, a nawet pozbył się wszystkich zębów, żeby uzyskać nowy wyraz twarzy.
Niestety wtedy rozpoczęła się tułaczka po zakładach dla obłąkanych i innych miejscach odosobnienia. Piotr Odmieniec Włast, który – jak sam twierdził – był nowym wcieleniem Piotra Własta, założyciela rodu Dunin-Wąsowiczów, został uznany za obłąkanego.
Dramat Piotra Własta polegał na tym, że odważył się otwarcie powiedzieć, iż urodził się w złej płci. Na przełomie XIX i XX wieku równało się to jedynie z chorobą psychiczną.
Nieheteronormatywni małżonkowie
Jarosław Iwaszkiewicz to jedna z najważniejszych postaci literackich XX wieku, ale też jeden z najbardziej świadomych homoseksualistów. O jego orientacji wiedziało całe środowisko literackie. On sam chętnie pokazywał się ze swymi kochankami, wątki homoseksualne pojawiały się również w jego utworach.
Iwaszkiewicz już w wieku 17 lat był świadomy swojej orientacji. W dzienniku opisywał swoje homoseksualne doświadczenia. Z jednej strony go to przerażało, z drugiej było powodem do namysłu nad naturą. Ostatecznie swoją orientację zaakceptował przy pomocy starszego dalekiego krewnego – kompozytora Karola Szymanowskiego. Ich związek nie trwał długo, ale z pewnością był przełomowy.
O Iwaszkiewiczu krążyły jednak różne, często dziwne plotki. W pewnym momencie pisarz postanowił się ożenić. Chciał w ten sposób uciąć złośliwe komentarze. Jego wybranką była Anna Lilpop, oboje doczekali się dwóch córek. Kobieta doskonale wiedziała o homoseksualizmie i zdradach męża, ich związek przeszedł przez to dwa kryzysy. Po drugim kryzysie, Iwaszkiewicz postanowił jawnie romansować z mężczyznami, a Anna…wspierała go! Anna była wierna mężowi, Iwaszkiewicz stale podkreślał, że była to jedyna kobieta w jego życiu.
Jednak ich małżeństwo jest wyjątkowe jeszcze z jednego powodu. Anna zakochała się bowiem w Marii Morskiej, polskiej aktorce. Z początku Anna nie chciała przyjąć do wiadomości, że ma skłonności do osób tej samej płci, a kiedy w końcu się przed sobą przyznała – zerwała znajomość z ukochaną. I bardzo z tego powodu cierpiała.
Biseksualny geniusz
Witold Gombrowicz to niewątpliwie genialny pisarz, który potrafił stworzyć własną formę. Jednak o swojej fascynacji osobami tej samej płci mówił niechętnie. A jednak pomimo to – chętnie pokazywał się z mężczyznami.
Gombrowicz często mówił, że “homoseksualistą się bywa”. Raz stwierdził, że każdy mężczyzna czasem jest homoseksualistą. Niechętnie odpowiadał też na pytania o wątki homoseksualne w jego powieściach. To wszystko wyglądało tak, jakby nie chciał się przyznawać do swojej orientacji.
Swoją żonę, Ritę, poznał na dwa lata przed śmiercią. Wielu ludzi podchodziło do tego związku z rezerwą, niewielu wierzyło w wielką miłość. Niektórzy mieli podobno żal, że pisarz wypiera się swojego homoseksualizmu. Rita jednak broniła męża, podkreślała jego czułość i oddanie.
