Każdego roku, w Polsce, rodzi się co najmniej 9 tysięcy dzieci dotkniętych FAS. Kontakt matki z alkoholem w trakcie trwania ciąży ma wpływ na wystąpienie wszelakich zaburzeń u pociechy. Światowy Dzień FAS zwraca na to szczególną uwagę.
10% osób cierpiących na FAS umiera we wczesnym dzieciństwie z powodu niewydolności oddechowej i wad serca. 7% popełnia samobójstwo, a 17% – próbuje popełnić. Fetal Alcohol Syndrome (Alkoholowy zespół płodowy) należy do grupy zaburzeń poalkoholowych, zwanych FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder). Trzeba pamiętać, że nie istnieje żadna bezpieczna dawka, którą mogłaby przyjąć kobieta ciężarna. Dlatego tak ważne są edukacja w tym zakresie i stanowcze zaprzeczenie kłamliwemu stwierdzeniu: lampka wina nie zaszkodzi. Zaszkodzi. To samo wino dociera do płodu przez łożysko wraz z krwią matki. Część neuronów w rozwijającym się mózgu umiera, część wędruje do nieodpowiednich jego obszarów, a jeszcze inne wytworzą złe połączenia.
Od tego się zaczęło
Termin FAS po raz pierwszy został użyty w 1973 roku przez Davida Smitha i Kennetha Jonesa. Natomiast już wcześniej – bo w 1968 roku – pierwsze badania nad spektrum objawów wynikających ze spożywania alkoholu w okresie ciąży opublikował Paul Lemoine. Naukowiec przez 30 lat starał się przybliżyć skutki nieodpowiedzialnego zachowania, dlatego towarzyszył dzieciom pijących rodzicielek niemalże od ich przyjścia na świat. Po zbadaniu 99 pacjentów okazało się, że opóźnienia umysłowe i zaburzenia zachowania w największym stopniu nasiliły się, gdy byli dorośli. U niektórych z nich nie zauważono objawów FAS we wczesnych latach życia. Niestety z czasem zaczęli mieć problemy z przystosowaniem się do społeczeństwa, przestrzeganiem norm społecznych. Nie byli także w stanie utrzymać się w jednym miejscu pracy. Co więcej, 6 pacjentów znalazło się w ośrodkach dla chorych umysłowo. Po latach pracy z osobami dotkniętymi FAS, słusznie zauważył, że brak cech dysmorficznych wśród dzieci matek pijących nie zwalnia z obowiązku oferowania profesjonalnej pomocy.
Jak rozpoznać?
W przypadku pełnoobjawowego Alkoholowego zespołu płodowego wyróżnia się 4 kryteria diagnostyczne. Dziecko nie rośnie prawidłowo, zarówno po urodzeniu, jak i w okresie rozwoju płodu. Do skutków FAS zaliczają się także zaburzenia neurologiczne, zaburzenia zachowania czy trudności w uczeniu się. Co więcej, wśród dzieci cierpiących na to zaburzenie dostrzeżemy charakterystyczne rysy twarzy, takie jak małe oczodoły, brak rynienki podnosowej, mała szczęka czy wąska górna warga. Do kryteriów należy także wywiad potwierdzający spożywanie alkoholu przez ciężarną kobietę.
Alkohol jest teratogenem, który ma wpływ na rozwijający się płód. Z łatwością przenika przez łożysko. To, czy dziecko będzie miało cechy charakterystyczne dla zespołu FAS, zależy od ilości wypijanego alkoholu. Mózg rozwija się przez cały okres ciąży i narażenie go na działanie alkoholu w jakimkolwiek momencie ciąży, może wpłynąć na jego prawidłowy rozwój.
źródło: psychologia.edu.pl
Z czym problem?
Powyższe cechy nie są jedynymi, które mogą utrudniać życie choremu. Człowiek może mieć problemy z gromadzeniem i przetworzeniem informacji. Szwankuje pamięć, dlatego dziecko zapomina o rzeczach podstawowych – często zapomina o własnym adresie zamieszkania, dacie urodzenia lub choćby umyciu zębów. Dla nas myślenie abstrakcyjne to absolutna norma, dla pacjenta z FAS już nie. Jeśli taki człowiek czegoś nie doświadczył, to nie jest w stanie sobie tego wyobrazić. Problem stanowi również poczucie czasu, gdyż FAS przejawia się częściowym brakiem umiejętności funkcjonowania w określonych godzinach czy niezrozumieniu cykliczności. Trzeba dodać też wszelkie nieprawidłowości w budowie ciała i wady wrodzone. Oczywiście nie każdy chory musi mieć komplet zaburzeń. Nie ma dwóch takich samych dzieci z FAS i nawet rodzeństwo z ciąży bliźniaczej nie będzie uszkodzone w tych samych obszarach.
Po pierwsze: zapobiegać
Pomysłem na ustanowienia Dnia Świadomości podzielili się rodzice dzieci z zespołem alkoholowym i poalkoholowym, pochodzących z Toronto i Tucson. Tym sposobem chcieli nagłośnić problem i edukować nie tylko przyszłe matki. Zdawali sobie sprawę, że dla wielu kobiet znajdujących się w podobnym położeniu może to być wstydliwe i bolesne. Pierwszy Światowy Dzień FAS odbył się 9 września 1999 roku o godzinie 9:09 w Nowej Zelandii. Wtedy to nastąpiła minuta refleksji, podczas której rozległ się dźwięk dzwonów w Kościele Metodystów. Z czasem coraz więcej państw przystąpiło do szerzenia tej inicjatywy.
