Języki pomocnicze widział niemal każdy z nas. Rzadko kto jednak zastanawia się nad nimi głębiej. W krótkiej serii postaramy się przybliżyć historię i istotę najważniejszych z nich.
Oprócz niepełnosprawności narządu wzroku, kolejną bardzo popularną formą niepełnosprawności jest upośledzenie narządu słuchu, czyli głuchota. Stanowi ona poważną przeszkodę szczególnie w komunikowaniu się osób głuchych ze słyszącymi, jak i osób głuchych między sobą nawzajem. Dlatego też koniecznym było stworzenie systemu komunikacyjnego, który skutecznie rozwiązałby problem z trudnością porozumiewania. W wyniku tego powstał język migowy, a właściwie kilkaset różnych języków migowych, tak jak języki na świecie, a ciągle powstają nowe. Nie pokrywają się one z zasięgami przestrzennymi języków mówionych czy granicami państw. Nawet w samej Polsce istnieje kilka lokalnych odmian języka migowego, a chociażby w Tanzanii każda szkoła języka migowego ma swój własny język. Co prawda istnieje jeden ujednolicony język migowy zwany językiem gestuno, który ma swoje wąskie zastosowanie podczas oficjalnych kontaktów międzynarodowych osób niesłyszących, między innymi na kongresach, seminariach czy podczas zawodów sportowych osób niesłyszących, jednak jest on językiem martwym i sztucznym, który poza tymi okolicznościami jest rzadko używany.
Język migowy jest językiem naturalnym, wizualno-przestrzennym, który jest naturalnie przyswajany przez dzieci głuche od głuchych rodziców lub też dzieci słyszące od głuchych rodziców. Język ten jest stosunkowo szybciej przyswajany przez niemowlęta, bo opiera się na ruchach manualnych, a nie posługiwaniu aparatem mowy, co jest trudniejszą umiejętnością, w konsekwencji czego dzieci głuche szybciej zaczynają migać całe słowa i zwroty niż zdrowe niemowlęta opanują mowę. Najprostszy system znaków w języku migowym składa się z odpowiednich ruchów dłonią, które mają oznaczać konkretne litery alfabetu.
Początki języka migowego sięgają już czasów średniowiecznych, gdzie w zakonach, ślubujący milczenie zakonnicy wypracowali własny system porozumiewania się między sobą za pomocą gestów. Jednak największy postęp w tej dziedzinie nastąpił w Hiszpanii w szesnastym i siedemnastym stuleciu. Dzięki hiszpańskiemu poważanemu rodowi de Velasco nastąpił jeden z przełomów. W rodzinie tej za sprawą wady genetycznej zaczęły rodzić się głuche dzieci. W myśl ówczesnego prawa osoba niemówiąca nie mogła odziedziczyć rodzinnego majątku, więc rodzina musiała nauczyć swoje dzieci porozumiewać się, by nie utracić bogactwa. Po tym wydarzeniu zauważono potrzebę kształcenia osób głuchych. Dzięki temu został opisany po raz pierwszy alfabet palcowy w książce De futivis literarum notis przez Giovanniego Battista della Porta. Następnie Fray Melchior de Yerba opisał i naszkicował pierwszy alfabet migowy języka łacińskiego.
Pierwszym nauczycielem alfabetu palcowego u głuchych dzieci był benedyktyn Pedro Ponce de Leon, który przekazał swoje umiejętności dwanaściorgu dzieci. Kolejnym przełomem było wydanie w 1620 roku w Madrycie książki Abecedario demostrativo prez Juana Pablo Boneta o edukacji głuchych. Krok milowy w komunikacji z głuchymi nastąpił w latach sześćdziesiątych XVIII wieku, kiedy to zaczęły tworzyć się szkoły dla dzieci z niepełnosprawnością narządu słuchu. Pierwszą taką szkołą była Institut national de jeunes sourds de Paris, która powstała dzięki Charlesowi-Michaelowi de L’Epee. Dzięki skupianiu osób głuchych w jednym miejscu mogły nastąpić duże progresy w rozwoju ujednoliconej formy systemu komunikowania się niepełnosprawnych z pozostałą częścią społeczeństwa i między sobą. W naszej ojczyźnie z powodu najazdu rozbiorców na rozwój i upowszechnienie się edukacji osób głuchych w państwie polskim potrzeba było więcej czasu. Przełom w tym zakresie nastąpił w roku 1817, kiedy to powstał Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie, który stał się pierwszą polską tego typu placówką. Wtedy też możemy mówić o początkach kształtowania się polskiego języka migowego. Dzisiaj osoby głuche w Polsce mogą korzystać z osiągnięć dziewiętnastowiecznych pedagogów uczących i opracowujących polski język migowy, co jest ogromnym ułatwieniem dla około pięciuset tysięcy głuchych, a aż dziewięciuset tysięcy osób z poważnym uszczerbkiem słuchu w Polsce.
