„Polska szkoła teledysku” zyskuje na znaczeniu. Wideoklip przestał być wyłącznie tłem dla utworu muzycznego. Dziś to równorzędne piosence dzieło, w którym na stałe zagościła animacja.
Animacja muzyki
Twórcy teledysków posługują się różnorodnymi dyscyplinami plastycznymi, w tym: rysunkiem, malarstwem, rzeźbą, rękodziełem, a nawet programami graficznymi. Poprzez sztukę są w stanie oddać zarówno tożsamość danego artysty, jak i zbudować legendę jego utworów. Izabela Szumen kreuje muzyczne światy z materiałów powszechnie dostępnych, takich jak: tektura, tkaniny i sznurki – Love Lays Low (Daniel Kahn & The Painted Bird). Natalia Brożyńska produkuje wideoklipy w animacji lalkowej – Blockhead (Devo). A SlawusPolonus „reAnimuje” obrazy olejne własnego autorstwa – Orawus. W zaledwie kilku minutach trwania teledysku przekraczane są kolejne granice wolności artystycznej.
„Najwięcej radości daje mi kreowanie czegoś nowego, (…) od początku do końca według własnej koncepcji (…)” – mówi w jednym z wywiadów Monika Kuczyniecka. Znak rozpoznawczy artystki stanowi plastelina rozmywana za pomocą stop-motion niczym farba pędzlem. Zrealizowane przez Kuczyniecką teledyski, m.in.: Bang Bang (Voo Voo), Zabawki (Bajzel) czy Ucieczka z wesołego miasteczka (Czesław Śpiewa) wyróżnia nostalgiczny ton ujęty w vintage’ową stylistykę.
Duet Urszula Morga i Bartosz Mikołajczyk przywraca do łask zapomniany współcześnie drzeworyt. Słoik grupy Habakuk to przykład inspiracji artystów średniowiecznym malarstwem. Teledysk wykonany w animacji 2D niczym pomost łączy zamierzchłe czasy z tym, co nowe. Przedstawiona w nim historia handlarza rajskimi jabłkami, zdeprawowanego króla, mnichów i dworzan – mieszkańców utopijnego Babilonu, jest analogią teraźniejszości pogrążonej w kryzysie.
Katalog form realizacji teledysków animowanych dopełnia grafika komputerowa. Dawid Krępski zasłynął wideoklipem Kropki i kreski (Monika Brodka). Reżyser zabrał widzów w podróż w nieznane, komponując przy użyciu nowych technologii nieodkryte światy uwięzione w kosmicznym diamencie. Jakub Blank wykorzystał animację 3D w Nie wyjadę (Kacperczyk i Jan-rapowanie). Jednak największe emocje wzbudziły wysokobudżetowe efekty trójwymiarowe użyte przez Antoniego Nykowskiego w Electric Bass (MaRina), będące w 2011 roku ewenementem w polskim przemyśle muzycznym.
Z książki do kina, z kina na płytę
Literatura, film oraz muzyka to światy, które wzajemnie się przenikają. W latach 80. teledyski kręcił Juliusz Machulski – Black and White (Kombi). Później przygodę tę kontynuowali: Wojciech Smarzowski – To nie był film (Myslovitz) oraz Maciej Dejczer – Bal wszystkich świętych (Budka Suflera). Dziś niekwestionowanym mistrzem w tej dziedzinie jest Krzysztof Skonieczny, reżyser pełnometrażowego filmu fabularnego Hardkor Disko, a także popularnego serialu Ślepnąc od świateł na podstawie prozy Jakuba Żulczyka.
W 2012 roku Skonieczny odebrał Fryderyka w kategorii „teledysk roku” za Krzyżówkę dnia (Monika Brodka). Zaangażowani w produkcję teledysku artyści, reprezentujący różnorodne style oraz techniki plastyczne – od wycinanek przez akwarele po fotografię, tworzyli, zestawiali oraz przekształcali dzieła sztuki w czasie rzeczywistym, animując przestrzeń wokół piosenkarki umieszczonej w blejtramie. Zarówno w Krzyżówce dnia, jak i w Chlebie (Mister D. x Anja Rubik) Skonieczny łączy animację z grą aktorską. Chleb to element muzycznego projektu Społeczeństwo jest niemiłe Doroty Masłowskiej utrzymany w estetyce pastiszu. Warstwę wizualną – grafikę komputerową i kolaż, stylizowaną na lata 90. dopełnia „popkulturowa papka”, tekst opisujący Polskę widzianą w krzywym zwierciadle.
Muzyka a polityka
Protest songi mają długą tradycję. Przesiąknięty buntem utwór mieści w sobie więcej postulatów niż niejeden manifest. Śpiewamy o braku perspektyw, ułomności systemu czy wszechobecnej propagandzie. „Rzeczywistość jest zbyt brutalna, a świat bezwzględny, żeby iść na czołgi z kwiatami. Można za to pisać piosenki. (…) Bo słowa mogą więcej niż naboje” – mówi Maria Peszek o swoim albumie Kaliber. Pochodząca z niego piosenka Polska A B C i D tygodniami okupowała pierwsze miejsce na listach przebojów. Teledysk do utworu zrealizowano w konwencji tzw. lyric video. Biało-czarną animację złożoną z serii znaków graficznych – emotikonów, symboli religijnych i słów, dopełniły nagrania artystki wzorowane na selfie i InstaStory, co wzmocniło osobisty wydźwięk tekstu.
Muzykę politycznie zaangażowaną tworzy także zespół R.U.T.A, który w 2011 roku wypuścił wideoklip do piosenki Z batogami na panów kreski Łukasza Rusinka. Teledysk promujący płytę GORE – Pieśni buntu i niedoli XVI-XX wieku opowiada o nierównościach społecznych, zestawiając dawne zniewolenie pańszczyźniane chłopów oraz komunistyczną ideologię z bezwzględnym kapitalizmem. Stonowana kolorystyka teledysku uwypukla folkowe brzmienie przeplatane agresywnym punk rockiem.
Kontrowersji nie boi się również Big Cyc, czego potwierdzeniem jest chociażby najnowszy singiel grupy Ministrant Edukacji w wersji bez cenzury. Krytykę obecnego rządu mogliśmy usłyszeć już wcześniej, m.in. w Polsce podzielonej. Oba wideoklipy budzą skojarzenia z dziecięcą animacją, co kontrastuje z powagą poruszanych w nich tematów. I tak szkice stworzone przy pomocy grafiki komputerowej przypominają bazgroły nakreślone kredą na szkolnej tablicy – Ministrant Edukacji, a portrety anonimowych i wpływowych Polaków ukazane w Polsce podzielonej przywodzą na myśl publikowane w prasie rysunki satyryczne Andrzeja Mleczki.
Teledysk to jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin sztuki, która zdobywa coraz szersze uznanie. „Polską szkołę teledysku” cechują różnorodność form realizacji wideoklipów oraz szeroki kontekst kulturowy, co procentuje międzynarodowymi nagrodami.
