Duński rząd planuje znieść 25% podatek VAT na książki w ramach budżetu na 2026 rok. To posunięcie jest reakcją na obawy związane z kryzysem czytelnictwa, szczególnie wśród młodzieży. Projekt ten, jeśli zostanie zatwierdzony w listopadzie, ma na celu uczynienie książek bardziej dostępnymi, aby mogły konkurować z serwisami streamingowymi i innymi cyfrowymi mediami.
Najwyższy podatek w Europie
Dania może, w złego tego słowa znaczeniu, pochwalić się najwyższym podatkiem na książki wśród innych europejskich krajów. Decyzja rządu o zniesieniu podatku VAT to bezpośrednia odpowiedź na alarmujące statystyki. Badania pokazują, że aż jedna czwarta duńskich 15-latków ma problemy z czytaniem ze zrozumieniem. Duńczycy czytają coraz mniej, a książki coraz częściej przegrywają w konkurencji z platformami streamingowymi i grami. Nowa polityka, której koszt szacuje się na 270 mln DKK rocznie, obejmie nie tylko książki papierowe, ale także e-booki i audiobooki.
Ja, jako minister kultury, o to zabiegałem, ponieważ uważam, że musimy postawić wszystko na jedną kartę, jeśli chcemy położyć kres kryzysowi czytelnictwa, który niestety rozprzestrzenia się w ostatnich latach
– mówił duńskiej agencji prasowej Ritzau minister kultury Jakob Engel-Schmidt.
Książki jako priorytet
Duńscy wydawcy i autorzy entuzjastycznie przyjęli tę wiadomość. Obiecują, że obniżenie cen przełoży się na zwiększenie sprzedaży i ułatwi młodym ludziom dostęp do literatury. Ruch ten ma także wzmocnić pozycję Duńskiego Stowarzyszenia Wydawców (Danske Forlag), które od lat apelowało o zerowy VAT.
Jednak czy samo obniżenie cen wystarczy? Doświadczenia innych państw, takich jak Szwecja, dają powody do ostrożności. Tamtejsze obniżenie VAT-u zwiększyło co prawda wydatki na książki, ale korzyści odczuli głównie już i tak czytający, a nie ci, którzy czytali rzadziej. Podobne obawy pojawiają się w Czechach, gdzie mimo zerowego VAT-u na książki rynek boryka się z problemami inflacyjnymi.
Rząd Danii ma nadzieję, że zerowy VAT będzie pierwszym krokiem w „kulturowej rewolucji”, która postawi czytelnictwo w centrum uwagi. To śmiały eksperyment, który ma szansę stać się przykładem dla innych państw walczących o ratowanie kultury czytania. Jego ostateczny sukces zależeć będzie jednak od tego, czy wraz z obniżeniem cen w parze pójdą także inne działania promujące literaturę.
