Już od 1 stycznia 2026 roku wejdą w życie nowe zasady, które mogą wywołać pewną sensację. Niektóre z tych zmian będą jedynie drobnymi korektami, podczas gdy inne mogą wymagać od nas ponownego przyzwyczajenia się do obowiązujących reguł. Jakie zmiany dokładnie zaczną obowiązywać od początku 2026 roku?
Rada Języka Polskiego, pełniąca funkcję doradczą w kwestiach związanych z językiem polskim, regularnie dokonuje przeglądu i aktualizacji zasad ortografii. Głównym celem tych zmian jest uproszczenie i ujednolicenie pisowni oraz lepsze dostosowanie jej do współczesnego, dynamicznie rozwijającego się języka. Jak podkreślają językoznawcy, reformy te mają ułatwić komunikację i ograniczyć liczbę błędów. 10 maja 2024 roku Rada opublikowała komunikat dotyczący zmian w ortografii, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku.
Od 1 stycznia 2026 roku w polskiej ortografii zaczną obowiązywać nowe zasady. Choć początkowo mogą wydawać się skomplikowane, ich celem jest uproszczenie i ujednolicenie pisowni. Jak podkreśla Rada Języka Polskiego działająca przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, część zmian była postulowana już od dawna.
Co dokładnie się zmieni? Poniżej przedstawiamy najważniejsze nowości ogłoszone przez Radę:
- Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi
np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, itd.
2. Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych.
3. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów
np. samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford
4. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami
np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
5. Ustanowienie bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi
(bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.
6. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na -owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?),
np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja wittgensteinowska, wiersz miłoszowski.
7. Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na: -owy, -in(-yn), -ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą
np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci; poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa; zosina lalka lub Zosina lalka; jacków dom lub Jacków dom.
8. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do jednej osoby).
9. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni: – z łącznikiem
np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij; – z przecinkiem.
- tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij; – rozdzielnie,
- tuż tuż; trzask prask; bij zabij.
10. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:
a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą,
np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;
b) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu: Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Hel, Wyspa Uznam
c) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu:
aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;
d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych,
np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki
e) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych,
np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
11. W zakresie pisowni prefiksów:
a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik,
np. super-Europejczyk.
b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege-mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy.
np. miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini; superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super; ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra; ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.
12. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą,
np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie
przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia.
13. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym
np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy; niemiły, niemilszy, nienajmilszy; nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo; nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
