Wielkanoc zajmuje szczególne miejsce w kalendarzu chrześcijańskim, łączy się nie tylko z liturgią Kościoła, ale także z bogactwem tradycji ludowych oraz obrzędów. Wśród nich wyróżnia się straż grobowa, nazywana również „Turkami” – barwny i widowiskowy zwyczaj, który do dziś przyciąga uwagę wiernych i obserwatorów. Strażnicy, często ubrani w mundury przypominające wojskowe, pełnią wartę przy symbolicznym Grobie Pańskim. Choć tradycja ta sięga wieków wstecz, nadal żyje i rozwija się w wielu regionach Polski.
Straż Grobowa – historia i znaczenie
Tradycja straży grobowej sięga czasów średniowiecza. Jest inspirowana opisami biblijnymi, według których przy grobie Jezusa postawiono strażników, by zapobiec wykradzeniu ciała. W polskiej tradycji ludowej zwyczaj ten zaczął się rozwijać intensywnie od XVII wieku pod wpływem zakonów oraz bractw kościelnych. Z czasem w rolę strażników zaczęli wcielać się miejscowi parafianie, żołnierze czy członkowie Ochotniczych Straży Pożarnych. Strażnicy stoją przy Grobie Pańskim zazwyczaj od Wielkiego Piątku do Niedzieli Zmartwychwstania, często zmieniając się w odstępach czasu. Ich zadaniem jest symboliczne czuwanie nad ciałem Chrystusa, ale również oddanie hołdu i podkreślenie charakteru tych dni. Czasami wartę pełni się również w milczeniu i skupieniu, a czasem w bardziej widowiskowy sposób – z salutami, bronią paradną czy specjalnymi formacjami marszowymi.
Stroje strażników
Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów tego zwyczaju są stroje strażników. W zależności od regionu, mogą one nawiązywać do mundurów legionistów rzymskich, ułanów, żołnierzy napoleońskich czy też strażaków. W okolicach Rzeszowa, strażnicy nazywani są „Turkami” i występują w barwnych, orientalnych strojach, często ozdobionych pióropuszami, pasami i szablami.
Parady „Turkami”
Parady „Turkami” to najbardziej widowiskowy element związany ze zwyczajem straży grobowej. To uroczyste przemarsze oddziałów straży przez miejscowości w Poniedziałek Wielkanocny lub w Niedzielę Zmartwychwstania. Te wydarzenia szczególnie silnie zakorzenione są w południowo-wschodniej Polsce – zwłaszcza na Podkarpaciu, w okolicach Rzeszowa, Leżajska czy Tarnobrzega. Oddziały maszerują w szyku, często przy dźwiękach orkiestry dętej, prezentując musztrę paradną, saluty i układy marszowe. Parady te mają nie tylko walor religijny, ale i kulturowy. To okazja do świętowania zmartwychwstania Chrystusa, ale również do pielęgnowania lokalnej tożsamości i historycznej pamięci. W wielu miejscowościach przemarsze „Turków” są wydarzeniami o dużym znaczeniu społecznym, przyciągającymi nie tylko wiernych, ale i turystów czy dziennikarzy.
