Współczesne środowisko pracy wprowadza wyzwania związane z zachowaniem równowagi między obowiązkami zawodowymi a życiem osobistym. Granica między pracą a czasem wolnym ulega zatarciu. Jakie są kluczowe aspekty dbania o work-life balance, dlaczego to tak ważne i jak możemy zacząć wdrażać pozytywne zmiany w tej sferze?
Work-life balance, czyli równowaga między życiem zawodowym a prywatnym, to koncepcja polegająca na umiejętnym rozdzieleniu czasu i energii pomiędzy pracą a życiem osobistym. Zakłada, że pracownik powinien być w stanie realizować swoje zawodowe cele, jednocześnie dbając o życie prywatne, zdrowie, relacje z bliskimi oraz czas na odpoczynek. Taki balans pozwala na uniknięcie nadmiernego obciążenia pracą i redukcję stresu. Przekłada się także na lepsze samopoczucie i efektywność zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym.
Kiedy i po co powstała idea?
Idea work-life balance, która narodziła się na przełomie lat 70. i 80. XX wieku w Wielkiej Brytanii, była odpowiedzią na zmieniające się realia społeczne i zawodowe. Był to czas dynamicznych zmian na rynku pracy. Technologia zaczynała rewolucjonizować sposób funkcjonowania firm, a rosnące wymagania wobec pracowników prowadziły do zwiększonej presji na osiągnięcia zawodowe. Te czynniki, w połączeniu z niedostateczną ochroną zdrowia psychicznego pracowników, stały się przyczyną problemów takich jak wypalenie zawodowe i pracoholizm.
W latach 70. i 80. coraz więcej kobiet decydowało się na podjęcie pracy zawodowej, co wiązało się z nowymi wyzwaniami w zakresie godzenia życia zawodowego z rodzinnym. Kobiety, które tradycyjnie pełniły rolę opiekunek domowych, musiały stawić czoła trudnościom wynikającym z konieczności pogodzenia kariery z obowiązkami rodzinnymi. W efekcie zaczęto szeroko dyskutować o potrzebie wprowadzenia bardziej elastycznych modeli pracy.
Równocześnie rozwój gospodarki i rosnąca konkurencja na rynku pracy sprawiły, że ludzie poświęcali coraz więcej czasu na pracę, często kosztem życia prywatnego. Pracoholizm stał się istotnym problemem społecznym, który zaczęto badać jako zjawisko wpływające na zdrowie i relacje rodzinne. Już wtedy zauważono, że nadmierne obciążenie pracą i brak odpoczynku mogą prowadzić do wypalenia zawodowego, objawiającego się chronicznym zmęczeniem, negatywnym podejściem do pracy i obniżoną wydajnością. Specjaliści, w tym psychologowie i socjologowie, zaczęli podkreślać potrzebę znalezienia równowagi między życiem zawodowym a osobistym jako sposobu na zapobieganie tym problemom.
Zasady zachowania work-life balance
1. Wyznacz granice między pracą a życiem osobistym. Ustal stałe godziny pracy i konsekwentnie się ich trzymaj. Po zakończeniu pracy wyłącz służbowe urządzenia i unikaj odbierania e-maili lub telefonów. Jeśli pracujesz zdalnie, stwórz wydzieloną przestrzeń do pracy, aby oddzielić ją od życia domowego.
2. Naucz się wyznaczać priorytety. Każdego dnia sporządzaj listę zadań, zaczynając od najważniejszych. Nie próbuj robić wszystkiego naraz – deleguj obowiązki, jeśli to możliwe. Zrezygnuj z nadmiernego perfekcjonizmu, aby uniknąć przeciążenia.
3. Dbaj o czas dla siebie. Regularnie poświęcaj czas na swoje pasje, hobby i rozwój osobisty. Wprowadź w harmonogram tygodnia chwile relaksu, takie jak medytacja, spacer czy lektura. Zarezerwuj jeden dzień w tygodniu na całkowity odpoczynek od pracy.
4. Inwestuj w zdrowie fizyczne i psychiczne. Wysypiaj się regularnie – dąż do 7-8 godzin snu każdej nocy. Włącz aktywność fizyczną do codziennej rutyny, np. joga, bieganie czy ćwiczenia na siłowni.
5. Zadbaj o relacje. Planuj czas na spotkania z rodziną i przyjaciółmi, np. wspólne obiady lub weekendowe wyjścia. Ustal wspólne rytuały, takie jak rodzinne kolacje czy wieczory filmowe.
6. Naucz się mówić „nie”. Odmawiaj nadprogramowych obowiązków, jeśli naruszają Twoją równowagę. Określ, co jest dla Ciebie najważniejsze i koncentruj się na tych priorytetach.
7. Planuj przerwy i urlopy. Regularnie korzystaj z dni wolnych, aby naładować baterie i oderwać się od codziennego stresu. W trakcie przerwy w pracy rób coś, co sprawia Ci przyjemność, np. krótkie spacery czy ćwiczenia rozciągające.
8. Monitoruj swoje samopoczucie. Raz na jakiś czas zastanów się, czy Twoje działania są zgodne z zasadami równowagi. Jeśli zauważysz, że praca zaczyna dominować, wprowadź korekty w swoim harmonogramie. Nie bój się prosić o pomoc lub wsparcie, gdy tego potrzebujesz.
Dzięki tym zasadom możesz stopniowo budować harmonijne połączenie życia zawodowego i prywatnego. Poprawi to Twoje zdrowie, efektywność i ogólne zadowolenie z życia.
Jak zadbać o zdrowy sen? – właściwa higiena snu
Jak wygląda w praktyce work–life balance w Polsce
W Polsce temat work-life balance zyskuje coraz większą popularność. Szczególnie po pandemii, gdy praca zdalna zaczęła wpływać na życie zawodowe i osobiste wielu osób. Wiele firm wdrożyło elastyczne formy zatrudnienia, umożliwiając pracownikom lepsze dostosowanie godzin pracy do ich trybu życia. Jednak nadal istnieje wyzwanie – kultura nadgodzin, wymagania przełożonych oraz oczekiwania dotyczące dostępności poza standardowymi godzinami pracy. Pracownicy w Polsce często zmagają się z trudnością w wyznaczaniu granic między życiem zawodowym a prywatnym. Dlatego została wprowadzona w Polsce 26 kwietnia 2023 roku, dyrektywa work-life balance. Cztery lata po jej przyjęciu przez UE. Kluczowe zmiany obejmują:
- Wydłużenie urlopu rodzicielskiego. Do 41 tygodni (43 w przypadku ciąży mnogiej), z 9 tygodniami przypisanymi wyłącznie każdemu z rodziców, bez możliwości ich przeniesienia.
- Bezpłatny urlop opiekuńczy. 5 dni na opiekę nad członkiem rodziny lub osobą ze wspólnego gospodarstwa domowego.
- Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej. 2 dni lub 16 godzin na pilne sprawy rodzinne.
- Prawo do zmiany rodzaju umowy. Pracownicy z co najmniej 6-miesięcznym stażem mogą wystąpić o zmianę umowy na czas określony na umowę na czas nieokreślony. Pracodawca ma obowiązek odpowiedzieć pisemnie.
- Dodatkowe przerwy w pracy oraz zmiany w zasadach zawierania umów na okres próbny. Maksymalnie 1 miesiąc przy planowanej umowie krótszej niż 6 miesięcy i 2 miesiące przy umowie od 6 do 12 miesięcy.
