Choć wielu kojarzy europejską kuchnię z francuskimi serami, włoską pizzą czy hiszpańskimi tapas, pod powierzchnią eleganckich dań kryją się potrawy, które potrafią zaskoczyć, a nawet przerazić. Od fermentowanego rekina, przez zupę z kaczej krwi, aż po ser pełen żywych larw – oto 9 najbardziej nietypowych, kontrowersyjnych i fascynujących dań Europy.
1. Surströmming – kiszony śledź ze Szwecji
Surströmming to jedna z najbardziej kontrowersyjnych potraw Europy, znana przede wszystkim z intensywnego, wręcz odpychającego zapachu, przypominającego mieszankę gnijącej ryby, siarki i amoniaku. Szwedzi określają go jako „aromat morza i tradycji”, jednak niektóre linie lotnicze zakazały przewożenia puszek z tym specjałem na pokładzie, obawiając się wybuchu gazów fermentacyjnych. Śledzie są solone i zamykane w puszkach, w których przez kilka miesięcy poddawane są procesowi fermentacji. Otwieranie takiej puszki najlepiej przeprowadzić na świeżym powietrzu – intensywny zapach może zdominować całe pomieszczenie na długie godziny. Dla Szwedów surströmming to nie tylko kulinarna ciekawostka, ale także element dziedzictwa kulturowego. Dla reszty świata – to ekstremalny test odwagi.
2. Smalahove – głowa owcy z Norwegii
Smalahove to kolejne danie z północnej Europy, podawane głównie na zachodzie Norwegii, szczególnie w okresie bożonarodzeniowym. To pieczona lub gotowana głowa owcy, z zachowanymi oczami, językiem i skórą. Proces przygotowania rozpoczyna się od opalenia resztek futra. Następnie głowa jest solona i gotowana na wolnym ogniu przez kilka godzin. Zgodnie z tradycją, najpierw zjada się oko, które ma „przygotować podniebienie” na resztę mięsa. Potem przychodzi czas na policzki, język i mózg. Danie wywodzi się z czasów, gdy mieszkańcy chłodnych, górskich rejonów Norwegii wykorzystywali każdą część zwierzęcia, by przetrwać zimę. Dziś Smalahove to kulinarny rytuał i forma pielęgnowania dziedzictwa ludowego. Smakuje intensywnie, przypomina podroby z nutą dziczyzny.
3. Hákarl – fermentowany rekin z Islandii
Hákarl to islandzki specjał przygotowywany z mięsa rekina polarnego, które na surowo jest trujące ze względu na zawartość mocznika i kwasu mlekowego. Aby uczynić je bezpiecznym do spożycia, Islandczycy stosują od wieków specjalną technikę fermentacji. Mięso zakopuje się w żwirze i pozostawia do fermentacji na 6–12 tygodni, a następnie wiesza na hakach w przewiewnych szopach, gdzie dojrzewa przez kilka kolejnych miesięcy. W efekcie hákarl ma gumowatą teksturę i smak porównywany do ostrego sera z amoniakiem. Zwykle popija się go brennivínem – mocnym alkoholem znanym jako „czarna śmierć” – by złagodzić wrażenia smakowe. Hákarl to kulinarny rytuał i symbol narodowej tożsamości, sięgający czasów wikingów.
4. Czernina – polska zupa z krwi
Tworząc listę najbardziej specyficznych dań Europy, nie sposób nie wspomnieć o rodzimym klasyku. Czernina, znana też jako czarna polewka, to tradycyjna polska zupa przygotowywana z krwi kaczki lub gęsi, zakwaszanej octem, by zapobiec krzepnięciu. Zupa gotowana jest na bulionie z dodatkiem suszonych owoców – śliwek, jabłek, gruszek – a także przypraw i warzyw. Ma słodko-kwaśny, intensywny smak i ciemną, niemal czarną barwę. Czernina pojawiła się m.in. w „Panu Tadeuszu” jako symbol odrzucenia zalotnika – jej podanie oznaczało odmowę ręki córki. Dziś rzadziej spotykana, ale wciąż obecna na stołach niektórych regionów – szczególnie Kujaw i Pomorza.
5. Halászlé – węgierska zupa rybna
Halászlé to ostra zupa rybna z karpia lub suma, gotowana z dużą ilością słodkiej i ostrej papryki. Często zawiera również ikry oraz rybie wnętrzności, co nadaje jej głęboki, intensywny smak. Tradycyjnie przyrządzana jest na wolnym ogniu w dużym kotle nad ogniskiem, zwłaszcza podczas rodzinnych lub lokalnych festynów. Szczególnie popularna w miastach leżących nad Dunajem, takich jak Szeged. Zupa ta jest pikantna, wyrazista i nasycona aromatami papryki i ryb.
6. Mämmi – fiński deser wielkanocny
Mämmi to wielkanocny deser z Finlandii, który dla wielu osób może przypominać błoto lub smołę. Przygotowuje się go z mąki żytniej, słodu jęczmiennego i skórki pomarańczowej. Gotowany długo, a następnie schładzany przez kilka dni, nabiera gęstej, lepkiej konsystencji i ciemnej barwy. Smak mämmi jest ziemisty, lekko gorzki i przypomina piwne ciasto lub karmelizowaną owsiankę. Podawany jest zwykle z cukrem i mlekiem lub śmietanką, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych tradycyjnych deserów Finlandii.
7. Casu Marzu – ser z żywymi larwami
Casu Marzu to bez wątpienia najbardziej kontrowersyjna pozycja na liście. Ten owczy ser z Sardynii zawiera żywe larwy muchy serowej, które wspomagają fermentację, trawiąc tłuszcz i rozmiękczając wnętrze sera. Ser staje się niemal płynny w środku, a larwy podczas jedzenia nadal się poruszają. Choć Casu Marzu został zakazany w sprzedaży zgodnie z przepisami UE, wciąż jest produkowany nieoficjalnie, a prawdziwi smakosze płacą za niego niemałe pieniądze. Jedni usuwają larwy przed konsumpcją, inni uważają, że to właśnie one nadają serowi wyjątkowy smak i charakter. Casu Marzu jest symbolem lokalnego dziedzictwa i kulinarnego buntu wobec przepisów unijnych.
8. Ciorbă de burtă – rumuńska zupa z flaków
Ciorbă de burtă to kremowa, kwaśna zupa z flaków wołowych, niezwykle popularna w Rumunii – szczególnie jako lekarstwo na kaca. Doprawiana jest octem, czosnkiem, papryką i śmietaną z żółtkiem, co nadaje jej aksamitną konsystencję. W porównaniu do polskiej wersji flaków, rumuńska ciorbă ma łagodniejszy, bardziej mleczny smak, często wzbogacany dodatkiem marynowanych papryczek chili.
9. Tlačenka – czeski salceson w galarecie
Tlačenka to potrawa wywodząca się z kuchni chłopskiej, dziś popularna w czeskich gospodach i barach piwnych. Powstaje z mięsa z głowy, skórek, podrobów i galarety, z dodatkiem czosnku, cebuli oraz przypraw. Podawana na zimno, krojona w plastry – przypomina polski salceson. Najczęściej serwowana z octem, cebulą i chlebem.
