Narcyzm to zaburzenie osobowości, w którym dominuje poczucie wyższości, potrzeba podziwu i brak empatii. Osoby narcystyczne często manipulują innymi, rywalizują i trudno im budować trwałe relacje. Sprawdź, jakie są objawy narcyzmu, jak wpływa on na kontakty z ludźmi i skąd się bierze.
Czym jest narcystyczne zaburzenie osobowości?
Definicja narcyzmu zaczęła się ukazywać dopiero w XIX wieku. Narcystyczne zaburzenie osobowości to trwały wzorzec myślenia, odczuwania i zachowania, charakteryzujący się nadmiernym poczuciem własnej ważności, potrzebą podziwu oraz brakiem empatii wobec innych. Problem ten występuje w większości w przypadku osób, które wykonują zawody uznawane za prestiżowe. Narcyzm pojawia się u 1% populacji i częściej dotyka on mężczyzn. Ludzie z tym zaburzeniem często opisywani są jako aroganccy, manipulujący i egocentryczni. Objawy zazwyczaj zaczynają się ukazywać we wczesnej dorosłości.
Objawy
Podstawowym objawem narcyzmu jest przekonanie pacjenta o jego wyższości nad innymi. Chory jest przekonany o swojej wyjątkowości i uważa, że powinno się go podziwiać. Narcyzi skupieni są na sobie i nie przejmują się potrzebami ani uczuciami innych ludzi. Dodatkowo osoby z osobowością narcystyczną wyjątkowo bardzo przejmują się opiniami innych osób na swój temat. Wobec otoczenia narcyzi mogą być aroganccy i mają oni tendencję do poniżania i upokarzania innych osób. Bywa, że narcyzi także obwiniają innych za swoje problemy. Często bywają zazdrośni, porównują się z innymi i umniejszają cudzym sukcesom, by podnieść własną wartość. Osoby narcystyczne często przyjmują rolę przywódcy w grupie. Jednak nie oznacza to, że pełnią tę rolę lepiej od innych, ponieważ często dopuszczają się manipulacji i wykorzystywania innych do osiągania własnych celów. Czują oni silną potrzebę rywalizacji. Takie zachowania prowadzą często do trudności w utrzymywaniu trwałych i satysfakcjonujących relacji, zarówno osobistych, jak i zawodowych. Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości mogą reagować złością lub poczuciem krzywdy, gdy nie otrzymują oczekiwanego podziwu. Często postrzegają świat w kategorii wygrania lub przegrania, co sprawia, że ich interakcje są nacechowane rywalizacją, a nie współpracą.
Jak narcyz obchodzi się z innymi ludźmi?
Narcyz, chcąc zdobyć podziw i akceptację, często manipuluje otoczeniem, kreując wizerunek osoby energicznej i pozytywnej. Dopiero po dłuższym czasie znajomości osobowość narcystyczna zauważalna jest w jej negatywnej formie. Narcyz kreuje się na taką osobę, jaką podziwiało by wiele osób. Takim sposobem dążą oni do podwyższenia swojego statusu społecznego i zdobycie popularności. Zmieniają oni swoją strategię manipulacji w zależności od konkretnej osoby i oczekiwanych od nich zachowań. Choć narcyzi miewają problemy z empatią, to pomimo tego potrafią oni bezbłędnie ocenić ludzką psychikę.
Przyczyny narcystycznego zaburzenia osobowości
Rozwój narcyzmu jest wynikiem złożoności czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych. Do powstania zaburzenia mogą przyczyniać się doświadczenia z dzieciństwa, takie jak nadmierne chwalenie dziecka lub wręcz przeciwnie – krytyka i brak akceptacji. Wpływ mają także uwarunkowania genetyczne. Niektórzy badacze zwracają uwagę na wychowanie, w którym dziecko otrzymuje miłość tylko w zamian za spełnianie oczekiwań rodziców. Takie środowisko może prowadzić do wykształcenia się przekonania, że jego wartość zależy wyłącznie od sukcesów i wizerunku, co jest charakterystyczne dla osobowości narcystycznej.
Leczenie narcyzmu
Leczenie narcyzmu bywa trudne, ponieważ osoby z takimi cechami rzadko same zgłaszają się po pomoc. Najczęściej robią to dopiero wtedy, gdy napotykają poważne problemy w relacjach lub pracy. Często to bliscy sugerują im podjęcie terapii. Podstawową formą terapii jest psychoterapia. Jej celem nie jest całkowite „usunięcie” narcyzmu, lecz rozwinięcie zdrowszych mechanizmów radzenia sobie, zwiększenie samoświadomości, poprawa zdolności do empatii i budowania satysfakcjonujących relacji. Proces ten bywa długotrwały i wymaga dużego zaangażowania, ale może znacząco poprawić jakość życia osoby zmagającej się z tym zaburzeniem oraz jej otoczenia.
